Η επιλεκτική ή εκλεκτική αλαλία, -selective mutism-, αναφέρεται στα παιδιά, τα οποία μένουν σιωπηλά όταν βρίσκονται με λιγότερο οικεία πρόσωπα (στο σχολείο και στις εξωσχολικές δραστηριότητες) ενώ μέσα στο σπίτι και κυρίως με τα οικεία πρόσωπα -γονείς/αδέλφια- μιλάνε κανονικά. Τα παιδιά με επιλεκτική αλαλία και μόνο με την υποψία ότι κάποιος τρίτος ακούει την συνομιλία τους σταματούν αμέσως να μιλάνε.
Η επιλεκτική αλαλία είναι μια ψυχολογική διαταραχή όπου τα παιδιά δεν εκφράζονται λεκτικά παρ’ όλη την απουσία δυσλειτουργίας των οργάνων ακοής και λόγου. Αποτελεί μια σπάνια περίπτωση (περίπου 1 παιδί στα 1000), επηρεάζει περισσότερο τα κορίτσια και συναντάται κυρίως στις ηλικίες 3 έως 7 ετών. Δεν αποτελεί μορφή ντροπής ή ισχυρογνωμοσύνης αλλά συνδέεται περισσότερο με κοινωνική ανησυχία, φόβο και υπερβολικό άγχος για τις αντιδράσεις των άλλων. Συνήθως, παιδιά που προέρχονται από δίγλωσσα περιβάλλοντα είναι περισσότερο επιρρεπή και μπορεί να συνυπάρχουν μαζί με την επιλεκτική αλαλία και άλλα γλωσσικά προβλήματα ή και μαθησιακές δυσκολίες.
Στα αγόρια μπορεί να διαρκέσει μέχρι τέσσερα (4) χρόνια, ενώ στα κορίτσια μέχρι έξι (6). Έρευνες έχουν δείξει πως τα περισσότερα παιδιά με επιλεκτική αλαλία είναι αμήχανα, ευαίσθητα, μελαγχολικά και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η αποτυχία του παιδιού να μιλήσει δεν οφείλεται σε έλλειψη της γνώσης της γλώσσας, ούτε σε κάποιο ψυχιατρικό πρόβλημα ή σε κάποια διαταραχή επικοινωνίας. Το παιδί έχει άγχος όταν βρίσκεται σε άγνωστο περιβάλλον και σε άγνωστους ανθρώπους. Το παιδί μπορεί να μην έχει βλεμματική επαφή, να αποσύρεται περισσότερο και το πρόβλημα να χειροτερέψει.
Οι γονείς συνήθως θεωρούν τα παιδιά που πάσχουν από επιλεκτική αλαλία ως ντροπαλά και πιστεύουν ότι το πρόβλημα θα ξεπεραστεί με την πάροδο του χρόνου. Επίσης, αποδίδουν τις ευθύνες σε τρίτους για το πρόβλημα, π.χ. ο δάσκαλος είναι αυστηρός ή έχει έντονη φωνή ή το έχει μαλώσει και για αυτούς τους λόγους το παιδί δεν μιλάει. Είναι όμως ένα σοβαρό πρόβλημα το οποίο χρειάζεται να αντιμετωπιστεί από ειδικό, όσο πιο σύντομα γίνεται, διότι οι λανθασμένοι χειρισμοί ( η πίεση του παιδιού και ο εξαναγκασμός του για να μιλήσει) φέρνουν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα με αποτέλεσμα το παιδί να παραμένει σιωπηλό.
Επίσης αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα το πρόβλημα από ειδικό το παιδί θα νιώσει περισσότερο άγχος, απόρριψη, μελαγχολία και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επιπροσθέτως, θα αποσυρθεί από κοινωνικές συναναστροφές και θα έχει να αντιμετωπίσει και μαθησιακά κενά.
Στόχος της θεραπείας δεν είναι η πίεση του παιδιού να μιλήσει,, ούτε ο εξαναγκασμός αλλά η μείωση του άγχους, η αύξηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης και η μείωση του φόβου, ώστε η επικοινωνία να επέλθει ξανά στα φυσιολογικά επίπεδα και εκτός του σπιτιού.
Σπάστε τη σιωπή!
Αγαπητοί γονείς,
Αποδεχτείτε το παιδί για αυτό που είναι και προσφέρετε του ένα ασφαλές περιβάλλον και πολλή αγάπη για να νιώσει ώριμο συναισθηματικά.
Η ρουτίνα και τα όρια συχνά βοηθάνε τα αγχώδη παιδιά να νιώσουν σιγουριά και ασφάλεια.
Τα διορθωτικά βήματα πρέπει να γίνουν σε αργό και σταθερό ρυθμό ώστε να μην πιεστεί το παιδί και όσο το δυνατό γρηγορότερα πριν διαιωνιστεί το πρόβλημα.
Κάθε βήμα προς τα εμπρός πρέπει να επιβραβεύεται και στο σπίτι αλλά και στο σχολείο. Ενθαρρύνετε το παιδί να μιλήσει σε διαφορετικά περιβάλλοντα χωρίς όμως να το πιέσετε.
Δεν θα πρέπει να δωροδοκείτε, να εξαναγκάζετε, ή να φωνάζετε στο παιδί, αν δεν μιλάει.
Μην υποθέτετε πως επειδή δεν μιλάει αυτό σημαίνει πως δεν καταλαβαίνει.
Προσέχετε, λοιπόν, τι μηνύματα δίνετε στο ίδιο το παιδί σας αλλά και τι λέτε σε άλλους για το πρόβλημα του όταν είναι μπροστά το παιδί σας.
Κάθε επικοινωνιακή, μη λεκτική προσπάθεια του παιδιού σας, -είτε με γκριμάτσες, είτε με βλεμματική επαφή, είτε με χειρονομίες, κ.ά.-, πρέπει να επιβραβεύεται, από εσάς, με θετικά σχόλια.
Καλό θα ήταν το παιδί να συμμετέχει σε εξωσχολικές δραστηριότητες (κολύμβηση, ζωγραφική) ακόμη και όταν δεν μιλάει, διότι θα το βοηθήσει να χαλαρώσει από το άγχος του και θα έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά της ηλικίας του. Σε αντίθετη περίπτωση το παιδί θα αποξενωθεί.
Εξηγήστε στο παιδί ότι θα καταφέρει να ξεπεράσει αυτή τη δυσκολία με την βοήθεια σας, με την βοήθεια του δασκάλου αλλά και με την βοήθεια ειδικού.
Ο ειδικός θα σας εξηγήσει το πρόβλημα αφού πρώτα μιλήσει μαζί σας και κάνοντας σας συγκεκριμένες ερωτήσεις (κοινωνικό ιστορικό), θα εξετάσει το παιδί σας, θα σας πει που οφείλεται, θα καθοδηγήσει και θα δώσει συγκεκριμένες οδηγίες εφαρμογής για το σπίτι αλλά και για το σχολείο.
Ένα ειδικό πρόγραμμα παρέμβασης για την άρση του άγχους από ειδικό ακουστικο-ψυχοπαιδαγωγό θα προσφέρει ακόμη καλύτερα και ταχύτερα αποτελέσματα.
Αικατερίνα Καλοστύπη, BSc, PGD
Institute of Education – University College London (UCL)
Ειδικός Νευρο-Ακουστικο-Ψυχοπαιδαγωγός
Σύμβουλος Γνωστικής Ανάπτυξης & Εκπαίδευσης
Licenced & Certified Tomatis® Method Consultant
Safe and Sound Protocol Consultant
Nemechek Protocol Supporter
IARCTC Member
ATTAch Member
ZERO TO THREE Member
Επικοινωνία
+30 229911 21 71